Gedenkplaats

De doelstelling van Stichting Gedenkplaats Gorcumse Martelaren 1572

Eén van de belangrijkste doelen van de Stichting is het terugbrengen van een wezenlijk deel van het cultuurhistorisch Erfgoed dat van grote waarde is voor de identiteit van de stad. Terwijl de Martelaren van Gorcum over de gehele wereld bekend zijn, heeft Gorinchem jarenlang geen aandacht geschonken aan dit deel van haar geschiedenis.

In 1836/38 is de aan de Haarstraat in Gorinchem de Waterstaatskerk ‘Nicolaas Pieck’ gebouwd. Van 1934 tot 1949 zijn de glazen ramen geleidelijk aan vervangen door prachtige gebrandschilderde ramen, met beeltenissen en vertellingen over de martelaren in die tijd ontworpen door Pater Humbertus Randag. In 1979 verloor de kerk haar functie en zijn de ramen verwijderd en elders opgeslagen.
De gerestaureerde, authentieke glas-in-loodramen over de martelaren van Gorcum, komen dus oorspronkelijk uit de voormalige RK kerk. Zij worden nu geplaatst in de publieke ruimte, naast de voormalige RK kerk.

De gruwelijke gebeurtenissen van destijds zijn onvergefelijk en onvergetelijk. Ons doel is dat met behulp van de afbeeldingen en vertellingen in de ramen bezoekers met elkaar in gesprek komen; over de waarden om in vrijheid te leven, – ook van godsdienst – in een democratische omgeving waar gelijkheid, respect en tolerantie middels dialoog, het leven meer inhoud te kunnen geven.

Bovendien wil de Stichting:

• Een gedenkplaats realiseren die de kwalificaties van kunstwerk overstijgt, zowel met daglicht als kunstlicht, zodat bezoekers daardoor verwonderd worden vanwege de unieke kleurencomposities en haar geschiedenis.
• Een minder fraai buurtje upgraden met een kloostertuin, dat een vergeten hoekje in de stad omvormt tot een unieke plaats in de stad. Een pleintje dat elders in de stad ontbreekt.
• In samenspraak met omwonenden, instellingen en lokale overheden – in goede samenwerking met en instemming van – een prachtig object verwezenlijken dat een voorbeeld kan zijn hoe complexe kunstwerken in harmonie gerealiseerd kunnen worden.
• Cultuurhistorische gebeurtenissen van de stad omvormen tot eigentijdse verwondering en bezinning, welke inspiratie bieden, mede door de educatieve waarden die vorm worden gegeven door onderwijs (via scholen, instituties en bedrijfsbezoeken).
• Gorinchem als de mooiste vestingstad van Nederland met haar UNESCO-erkenning nog meer toegevoegde waarde schenken, waar inwoners en bezoekers trots op kunnen zijn.
• Gorinchem uit laten uitgroeien tot een interessante bezienswaardige levendige stad, met garanties voor de toekomst.

Betekenis voor de stad

De Gedenkplaats omvat een fijnzinnig ingerichte stedelijke ruimte met daarin een viertal subtiel geplaatste ramen die in een prachtig, kleurrijk monument met een grote cultuurhistorische waarde resulteren. Het is een uniek monument, niet te vergelijken met enig ander monument in de stad, het land of in Europa.

De Gedenkplaats is in meerdere opzichten van grote betekenis voor de stad Gorcum:

• Het vertelt de geschiedenis van de stad. Een zeer indringende gebeurtenis, met een wereldwijde bekendheid, wordt met dit monument beeldend weergegeven.
• Met het verbeelden van deze geschiedenis draagt het monument c.q. de Gedenkplaats bij aan de identiteit van de stad. Het vertelt wie en wat Gorcum is.
• De realisatie van de Gedenkplaats sluit aan op de recent verkregen Unesco-status en versterkt de cultuurhistorische waarden van de vestingstad Gorinchem.
• De Gedenkplaats heeft een belangrijke maatschappelijke betekenis. Het verbeeldt de verschrikkelijke gebeurtenis die in 1572 heeft plaatsgevonden. Het is een waarschuwing, dan wel een oproep tot verdraagzaamheid, tolerantie, respect, vrede en vrijheid van meningsuiting en godsdienst.
• De Gedenkplaats is ook van grote educatieve betekenis. Let wel: deze wordt weliswaar vormgegeven met afbeeldingen van katholieke heiligen, maar is geen religieus monument. Het is een oproep naar alle gezindten, religies en andere maatschappelijke stromingen.
• De Gedenkplaats voegt een nieuw type openbare ruimte aan de stad toe, die Gorinchem nog niet kent: een half verscholen, intiem, bijna sereen pleintje. De groene sfeer, het zonlicht op het pleintje en de ramen, de rust en stilte zijn een prachtige aanvulling op de ruimtelijke kwaliteit van de stad.
• Behalve dat het een aangename completering van de stad is, is het ook een plezierige opwaardering van het achteraf gelegen en enigszins verwaarloosde binnenstadbuurtje.
• De Gedenkplaats is ook in toeristisch opzicht van grote betekenis. Het is nu al zo dat vele bezoekers vanuit Nederland en van ver buiten onze landsgrenzen naar Gorinchem komen, enerzijds vanwege de fraaie vestingstad, anderzijds vanwege de geschiedenis van de martelaren. Zij treffen een extra kwaliteit aan met de verbeelding van een aspect van Gorinchem, dat tot op heden nog niet in de openbare ruimte aanwezig is